اقوام ساکن قفقاز

دریای خزر: خزر نام قومی است که در بین شمال غربی دریا و دریای سیاه سکونت داشتند و به دین یهودیت گرویده بودند. این‌ها مردمی بودند از نژاد زرد(اصفر) که به صحراگردی و تاخت و تاز در ممالک همجوار اشتغال داشتند و غالباً به طرف وادی رود کورا می‌آمدند. بنای استحکامات بزرگی چون شهر دربند یا (باب الابواب) در شمال قفقاز در عهد ساسانیان، که برای جلوگیری از حملات خزران صورت گرفت، هنوز پا برجاست. رواج امروزی دریای خزر به طور کلی به زمان اشغالگری روس‌ها در دوره قاجاریه و کوتاه سازی دست ایرانیان از این دریا برمی‌گردد. به اعتقاد عنایت‌الله رضا، «خزران»، قومی بودند که در زمان خسرو انوشیروان در قرن ششم میلادی از بقایای آن‌ها به ناحیه شمال قفقاز آمدند و به‌طور کلی در منطقه بخش وسطا و جنوبی رود ولگا زندگی می‌کردند و این، هیچ ربطی به دریای شمال ایران نداشته و فاصله قوم خزر تا این دریا بسیار زیاد بوده‌است. او با اشاره به بررسی‌هایش برای پی بردن به دلیل نام‌گذاری دریای شمال ایران به نام خزر و آوردن اسم خزر در متون عربی، معتقد است: «در بررسی‌هایم در متون قدیمی متوجه شدم، تا قرن چهارم هجری قمری اصلاً نام خزر بر دریای شمال ایران گذاشته نشده‌است. مثلاً در کتاب «خوارزمی»و«فضلان» اصلاً اسمی از خزر نیست. در دوره بنی‌امیه که حاکمان عرب، قفقاز را گرفتند، گروه مقابل خزر که با روم شرقی و بیزانس متحد بود، هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته بود و غارتگری می‌کرد؛ از طریق رود کورا به عرب‌ها حمله کرد. عرب‌ها به این دلیل که آن‌ها از رود کورا حمله کردند، گمان کردند، از دریا به این رود آمده‌اند، پس استنباط کردند که گویا این دریا، دریای خزر است. به همین دلیل، آن را بر مبنای گفته‌ها،«بحر الخزر» نامیدند؛ درحالی که این نام را بر چند دریای دیگر نیز گفته‌اند. در متونی که ما به زبان عربی مشاهده می‌کنیم، اصلاً نام خزر را تا قرن چهارم هجری قمری نمی‌بینیم. نام خزر برای نخستین بار در کتاب «حدود العالم» و در کنار نام دریای جرجان، طبرستان و دیگر نام‌ها ذکر شده، ولی هیچ دلیلی بر این‌که این دریا «خزر» گفته شود، وجود نداشته‌است. اما در متون اسلامی و غربی قدیم، دو نام قدیم و مشهور «هیرکانی‌ها» یا«گرگان» که بعدها در دوره اسلامی عرب‌ها آن را«جرجانیه» نامیدند و «کاسپی» وجود دارد.

 

حصار دربند در قفقاز برای جلوگیری از هجوم خزرها به ایران در دوره باستان

خزر یک نام نادرست

بنابر گزارش ها، پنجم ژوئیه ی سال ۵۲۷ میلادی که بر پایه ی برابر گذاری های گاهشماری، همان ۱۴ تیر ماه خورشیدی است، قباد ساسانی توانست قوم خزر را که به خاک ایران زمین وارد شده بودند، تا آن سوی رودخانه ولگا براند. در چنین روزی قباد، فرمان داد تا شهر دربند و دژ دربند بازسازی شود.این دژ شهر که هنوز نام پهلوی بر خود دارد و در جمهوری داغستان روسیه واقع است شمالی ترین مرزبانی ایران در زمان ساسانیان بوده است، جائی میان دریای کاسپین و کوه های قفقاز در میانه یک تنگه. بنابر کتیبه پهلوی که بر دیوارهای سنگی این شهر نصب است، دژ دربند به فرمان خسرو انوشیروان، ساخته می شود تا جلوی تازش اقوام شمالی گرفته شود و قباد، پسر خسرو انوشیروان، پس از واپس راندن خزر ها، در پیروز نامه ای که بر سنگ های شهر دربند نقش است داستان این پیروزی و فرمانش به بازسازی را نقل کرده است. خزر ها یکی از حکومت هائی هستند که در شمال قفقاز نزدیک به ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال همسایه تاریخی ایران بودند و از اقوام آلتائی هستند. خزر ها بازمانده قوم هون هستند که از شمال چین یک حرکت بزرگ را آغاز کردند تا به قلب اروپا رسیدند. خزر ها بخشی از قوم هون هستند که در این حرکت بزرگ در قفقاز شمالی یا جنوب روسیه امروزی ماندگار شدند.این قوم مهاجم و هم مرز با ایران همواره پدید آور در گیری های مرزی بودند. دژ دربند دژ سنگی و استوار در بند تنها برای پیشگیری از چنین تازش هائی ساخته شد. بنابراین دژ شهر دربند یک جایگاه استراتژیک بوده برای مهاجمان. شهری ایرانی که یکی از زیباترین شهر های تاریخی جهان به شمار می آید. آن اندازه زیبا که توسط روس ها به عنوان میراث معنوی و فرهنگی به ثبت جهانی رسیده است. هنوز هم می توان خانه هایی به دیرینگی ۷۰۰ و ۸۰۰ و حتی هزار سال را در این شهر دید و هنوز هم هرچند شمارشان رو به کاهش گذاشته اما مردمان شهر پهلوی زبان هستند. تا سالیان پیش تات ها بیشترین جمعیت این شهر را در بر داشتند. تات های پهلوی زبان که زبان شمال باختری ایران را داشتند و این بدان معنا است که پس از گذشت چیزی نزدیک به هزار و چهارصد سال آن ها زبان ایرانی خود را پاس داشته اند.این روز ها از کتاب های درسی گرفته تا رادیو و تلویزیون دریای شمال ایران خزر نامیده می شود. واژه خزر بر این دریا که مالکش دست کم تا پیش از پیمان نامه های ننگین ترکمان چای و گلستان ایران بوده آیا تعبیری جز قوم مهاجم خزر دارد؟ قومی که برای جلوگیری از تاخت و تازشان بر میهن، جلویشان دیوار کشیدیم، زنجیر بستیم، جنگیدیم، و کشته دادیم. واژه خزر هیج معنایی جز یاد آوری قوم مهاجم خزر ندارد. نمونه آن دریای شمال ایران است که همواره به نام مردمان ایرانی که در کنارش می زیسته اند، دریای مازندران، دریای کاسپین، دریای تبرستان، دریای تپورستان خوانده شده است. اصلا واژه خزر هیچ پیشینه تاریخی ندارد. بی گمان باشید که باستان شناسان، تاریخ دانان، زبان شناسان و دیگر کارشناسان این سرزمین، بر این باورند که خزر نه تنها ایرانی نیست بلکه تاریخی هم نیست. نام کاسپین ایرانی را که همه جهان به رسمیت شناخته کشور ایران به رسمیت نشناخته است! اداره یکسان سازی نام های جغرافیایی کشور ایران چند سال پیش نام خزر غیر ایرانی را برای نامیدن این دریا تصویب کرد. جالب است بدانید که بر سکه های پنج تومانی قدیمی نام دریای شمال ایران مازندران ضرب شده بود!برگرفته از ویکی پدیا. همچنین از آذین عزیز که در این مورد به من تذکر داد بسیار سپاسگزارم.